KOŚCIÓŁ

Kościół – historia 

Pierwszą świątynię w Opinogórze zbudowano w 1822 roku. Była to kaplica rodowa Krasińskich połączona z panteonem grobowym. Stanęła na miejscu starego cmentarzyska z czasów późnorzymskich, na niewielkim wzniesieniu, na skraju parku.

W 1820 r. generał Wincenty Krasiński zwrócił się do biskupa płockiego Adama Michała Prażmowskiego o zgodę na wystawienie kaplicy. Zgodę otrzymał i w lutym następnego roku dziekan przasnyski mógł już poinformować władze kościelne, że kaplica jest „pod wierzch do sufitu wyprowadzona”, a w październiku generał przekazał biskupowi wiadomość, że budowa jest ukończona. Nie mogła to być informacja prawdziwa, ponieważ kiedy w 1822 r. w Warszawie zmarła żona generała, nie przewieziono trumny z jej ciałem do Opinogóry, bo kaplica nie była wykończona. Trumna przez kilka miesięcy pozostawała w Zegrzu, w grobowcach rodzinnych Józefa Krasińskiego, a w Opinogórze dopiero kończono prace. Wreszcie po sześciu miesiącach, 18 października biskup mógł dokonać konsekracji opinogórskiej świątyni jako filii kościoła ciechanowskiego. W dwa dni później, po nabożeństwie żałobnym w ciechanowskiej farze do Opinogóry wyruszył uroczysty kondukt żałobny z prochami Marii Krasińskiej. Tu odbyła się druga wielka uroczystość żałobna z udziałem czterech biskupów i kilkudziesięciu księży. Nowy kościół był niewielki, miał kształt rotundy o średnicy ok. 10 m. Składał się z kościoła górnego z wejściem od północy i dolnej kaplicy przeznaczonej na panteon grobowy z wejściem od strony południowej. Złożono tam trumnę z prochami matki poety. Na wieku trumny spoczęła hrabiowska korona wykonana z mosiężnej blachy i aksamitna mitra książęca Radziwiłłów. Nowy kościół okazał się jednak za mały dla wszystkich wiernych z siedmiu wsi przynależnych do Opinogóry. Powstała zatem sprawa jego rozbudowy. W 1874 r. dostawiona została przystawka do dolnej kaplicy dla pomieszczenia większej liczby wiernych. Generał Krasiński zapisał w testamencie 15.000 rubli na budowę kościoła. W latach 1874-1877 wybudowano nową świątynię. Ufundowała ją Róża z Potockich Krasińska, żona Władysława, a zaprojektował architekt warszawski Wincenty Rakiewicz. Jest to budowla neoklasycystyczna, jednonawowa, ozdobiona monumentalnym portykiem czterokolumnowym, przykryta dwuspadowym dachem.

Kościół – wnętrze

Rotundę wtopiono w nowe prezbiterium, a podziemia powiększono do rozmiarów kościoła. Do nowej świątyni przeniesiono kilka obiektów ze starej kaplicy. Dziś najpiękniejszym obiektem jest pomnik nagrobny Marii 
z Radziwiłłów Krasińskiej, wykonany przez Luigi Pampalloniego w 1841 r. Przedstawia on scenę śmierci matki poety. Przy łożu umierającej klęczy syn, na którego głowie spoczywa ręka matki. Takie przedstawienie zaproponował rzeźbiarzowi sam Zygmunt. Nawiązuje ono do sceny matki z Orciem z „Nie – Boskiej Komedii”. Drugą interesująca rzeźbą jest epitafium synów poety — Władysława i Zygmunta przedstawionych w scenie apoteozy krzyża. Tę rzeźbę wykonał artysta francuski Jules Franceschi w 1881 r. Trzecim dziełem rzeźbiarskim jest epitafium Amelii Załuskiej autorstwa Konstantego Laszczki. Płaskorzeźba wykonana w 1899 r. jest jedną z pierwszych prac tego artysty. Południowa ściana wnętrza jest „ścianą pamięci narodowej”. Trzy marmurowe płyty upamiętniają ludzi związanych z Opinogórą, którzy walczyli i ginęli podczas II wojny światowej: księdza Teodozjusza Brudnickiego, zamordowanego w Dachau, Romana Konwerskiego, parafianina ze wsi Kąty, który odmówił wykonania wyroków śmierci na polskich więźniach podczas egzekucji dokonywanej przez Niemców w zamku ciechanowskim, za co sam poniósł śmierć męczeńską w Mauthausen oraz Edwarda Krasińskiego, ordynata opinogórskiego, który umarł w obozie koncentracyjnym w Dachau (8 grudnia 1940 r.). Te płyty mają swoją symboliczną wymowę. Ukazują bowiem przedstawicieli trzech stanów „pana, wójta i plebana”, którzy ginęli w podobnych okolicznościach za polską sprawę. Jest na tej ścianie jeszcze marmurowy ołtarz ufundowany przez Jana Dziedzica, rodaka z Opinogóry, który podczas II wojny światowej walczył w polskich formacjach lotniczych w Anglii. Najstarszym obiektem w kościele jest ambona regencyjna z XVIII w. pochodząca z Kodnia nad Bugiem. Była ona przeniesiona do Opinogóry w XIX w. wraz z ołtarzem głównym po kasacie kościoła w Kodniu. W latach dwudziestych naszego wieku, kiedy przywrócono kościół kodeński ołtarz do niego powrócił, natomiast ambona pozostała w Opinogórze. Obecny ołtarz główny ufundował Edward Krasiński w 1925 r.

Podziemia grobowe

Wydzieloną częścią kościoła są podziemia grobowe, do których prowadzą ciężkie żelazne drzwi ozdobione herbem Krasińskich i symbolami śmierci. Kształt i rozmiar podziemi zmieniały się wraz z rozbudową kościoła. Pierwotnie była to jedynie niewielka, sklepiona piwnica oddzielona kratą od przedsionka z wejściem od południa. W tym wnętrzu, w 1822 r. złożono trumnę z prochami matki Zygmunta Krasińskiego. Z biegiem lat do podziemi przybywało coraz więcej trumien i urn z prochami: urna z sercem Franciszka Girardot (+1831) lekarza pułkowego zaprzyjaźnionego z gen. Krasińskim i urna z sercem generała Mikołaja Bronikowskiego (+1817) ojca Amelii Załuskiej; trumny z prochami babki poety Antoniny z Czackich Krasińskiej (+1834) i dziadka Jana Krasińskiego (+1790) przeniesiona z katakumb cmentarza Świętokrzyskiego w Warszawie. W 1845 r. rozbudowano podziemia i stały się one panteonem rodowym Krasińskich z linii opinogórskiej. W 1848 r. gen. Wincenty Krasiński wystąpił do Komisji Rządowej o pozwolenie na „,chowanie ciał w grobie familijnym”. Po dziesięciu latach wstawiono tu trumnę generała, a wkrótce po niej Zygmunta Krasińskiego (+1859). Prochy generała przywieziono z Warszawy, natomiast Zygmunta z Paryża w czerwcu 1859 r. W 1875 r. na miejscu rotundy stanął obecny kościół i wtedy powiększono podziemia. Spoczęli tu synowie poety — Władysław (+1873) i Zygmunt (÷1867), wnuk Adam (+1909) i wnuczka Zofia (+1891). Trumny ustawiano wówczas na drewnianych podstawach i tak oglądał je Stefan Żeromski, który w 1887 r. odwiedził Opinogórę. Przywędrował tuż z pobliskiego Szulmierza, gdzie był guwernerem we dworze Cyprysińskich. Swoje wrażenia 
z podziemi opinogórskich tak opisał w Dziennikach: „obok dużej trumny małego ojca — mała trumienka czarna wielkiego syna”. „Jesteś w tym podziemiu Polakiem, czcicielem wielkiego prochu”. W 1909 r. wnętrza grobowe zmodernizowano. Trumny umieszczono w ścianie katakumb zaprojektowanych przez architekta Jana Kacpra Heuricha starszego. W centralnej części znajduje się grób poety, a nad nim herb Krasińskich w ozdobnym kartuszu. Z lewej strony spoczywają przodkowie poety, a z prawej potomkowie. Obok Zygmunta jego rodzice — generał Wincenty i Maria. Następnie dziadek Jan i babka Antonina. W ostatniej niszy Amelia Załuska, a nad nią serce jej ojca gen. Mikołaja Bronikowskiego. Z prawej strony synowie poety Władysław i Zygmunt oraz wnuk Adam i wnuczka Zofia. Ostatnia nisza pozostaje pusta. Miała w niej spocząć żona Adama, Wanda z Badenich, ale została pochowana przy drugim mężu Zygmuncie Zamoyskim. Nad pustą niszą, serce Franciszka Girardot zmarłego w styczniu 1831 r. Na przeciwległej ścianie katakumb wiszą trzy brązowe płyty przedstawiające sceny z „Przedświtu”, „Irydiona” i „Nie-Boskiej Komedii”. Zaprojektował je Jules Franceschi, a odlał w giserni paryskiej w 1877 r. E. Gruet. Pierwotnie miały one zdobić cokół pomnika poety, który zamierzali wystawić Krasińscy. Z nieznanych jednak powodów do realizacji tego dzieła nie doszło. Odrębną grupę stanowią groby Krasińskich z linii oboźnickiej, która po wygaśnięciu linii opinogórskiej objęła ordynację. Tu w ścianie katakumb spoczywają prochy Józefa Krasińskiego (+1912), jego żony Heleny ze Stadnickich Krasińskiej (+1927) i matki Karoliny z Mycielskich Krasińskiej (+1912). Tu również jedna nisza pozostaje pusta. Miał w niej spoczywać Edward Krasiński, który zginął w Dachau w 1940 r. W związku z tym, że jego zwłoki nigdy nie powróciły do Polski w 70. rocznicę śmierci hr. Edwarda Krasińskiego Muzeum Romantyzmu odsłoniło  tablicę pamiątkową poświęconą ostatniemu ordynatowi opinogórskiemu.

CMENTARZ

    Cmentarz w Opinogórze założono w 1824 r., na skraju parku. Pozwolenie na poświęcenia tego miejsca uzyskano 22 czerwca 1824 r. Chowani tam byli mieszkańcy wsi należących do kościoła jak i ludzie z dworu Krasińskich. Wśród nich było wielu dawnych żołnierzy napoleońskich, którym groby fundowali Krasińscy.

   W centralnej części cmentarza znajdują się groby najbliższych przyjaciół rodziny Krasińskich – ludzi, którzy towarzyszyli generałowi całe życie. Ludzi, którzy pomagali mu na polu walki a później, po przyjeździe do Opinogóry.

   Na cmentarzu za czasów Zygmunta przybyło kilka grobów przyjaciół domu, m.in.:

  • Franciszka Girardot (1772-1831), lekarza pułku Szwoleżerów Gwardii, który w kampanii 1814 r. stracił nogę i otrzymał od Napoleona tytuł barona. Ostatnie lata spędził w domu Krasińskich jako lekarz domowy. Zmarł podczas epidemii cholery w 1831 r. Jego serce złożono w podziemiach kościoła.
  • Konstantego Wyleżyńskiego (1794-1844), był studentem Uniwersytetu Wileńskiego i oficerem napoleońskim. Podczas przejścia przez Berezynę stracił rękę, ale walczył jeszcze pod Lipskiem, w 1814r. został kapitanem, a w 1815 r. został adiutantem gen. Wincentego Krasińskiego, w powstaniu listopadowym służył pod gen. Chłopickim i awansował do stopnia pułkownika. Był też autorem pierwszego opisu bitwy pod Lipskiem. Pochowany był na cmentarzu Powązkowskim skąd przywieziono jego ciało do Opinogóry.
  • Stanisława Dunin Wąsowicza (1783-1849) kapitana Szwoleżerów Gwardii, oficera Legii Honorowej, uczestnika wielu kampanii napoleońskich.
  • jest tam orientalny grób ks. Alojzego Chiariniego (1789-1832), profesora języków wschodnich na Uniwersytecie Warszawskim, autora pierwszego słownika polsko-hebrajskiego, uczył Zygmunta Krasińskiego arabskiego i greckiego. Jego pomnik ma charakter staroegipski.
  • baronowej Heleny de la Haye (1768-1829), przyjaciółki Marii Krasińskiej, bony małego Zygmunta, wcześniej Augusta Cieszkowskiego.
  • Katarzyny z Boglerów Rozpędowskiej (+1839), niani poety.

Między grobami tych dwóch pań stała ławeczka, na której Zygmunt często przesiadywał podczas pobytu w Opinogórze. To właśnie o tym miejscu pisał do Delfiny Potockiej: „Byłem (…) w nocy na cmentarzu tym: księżyc ponuro zaglądał z poza brzóz, bielały groby tych, których znałem i co mnie kochali. Usiadłem między boną moją i Rozpędowską i płakałem, i prosiłem o nadziei trochę, o objawienie mi chwili, w której zwycięży Nica Fidelis, (…). Do drugiej tam siedziałem i tak mi mijała pierwsza noc, na ziemi mojej, w domu – niby to moim, w tej Opinogórze – i dobrze mi było, bo bez słońca i twarzy ludzkich”.

Na cmentarzu znajdują się groby tych, którzy tworzyli Opinogórę:

  • Stanisława Krynickiego (1803-1869) plenipotenta Krasińskich, przybył do Opinogóry z księstwa Poznańskiego i służył 49 lat,
  • Jana Kazimierza Trockiego (1820-1902) masztalerza, służył Krasińskim 50 lat,
  • Mikołaja Andrackiego (1817-1883) lekarza weterynarii,
  • Aleksandra Krzeczkowskiego (1810-1879), lekarza weterynarii,
  • Jana Nowickiego (1866-1928) nadleśniczego ordynacji<
  • ks. Wiktora Mościckiego (stryja Prezydenta), który po wygłoszeniu patriotycznego kazania w kościele płockim został zesłany w głąb Rosji. Przebywał tam 43 lata, a po amnestii pieszo przyszedł do Opinogóry i przez 12 lat był proboszczem.

Jest kilka grobów z nagrobkami o walorach artystycznych, które kryją prochy ludzi o nieznanych życiorysach:

  • Karola Jeżewskiego (1796-1860)
  • Jadwigi Hubal-Dobrzyńskiej (+1911)
  • Teresy z Nowickich Wolskiej (1839-1864)
  • Rozalii z Iwanowskich Krzeczkowskiej (+1875)
  • Ignacego Brzeskiego (1846-1849)
  • symboliczny grób rodziny Petrykowskich, z których wielu walczyło i ginęło na frontach II wojny      światowej.

     Za czasów Zygmunta grobów przybywało z każdym rokiem, kiedy się dowiadywał o kolejnych pogrzebach mówił, że razem z tymi ludźmi odchodzą jego najpiękniejsze wspomnienia.