60-lecie Muzeum Romantyzmu w Opinogórze
20 maja 2021 r. minęło 60 lat od uroczystego otwarcia Muzeum Romantyzmu w Opinogórze, które nieprzypadkowo przypadło dokładnie w 150. rocznicę nadania dóbr opinogórskich przez Napoleona Bonapartego Wincentemu Krasińskiemu – dowódcy I Pułku Szwoleżerów-Lansjerów Gwardii Cesarskiej.
Jubileusz 60-lecia Muzeum świętowaliśmy 27 września 2021 r., gdyż ze względu na stan epidemiologiczny nie mogliśmy zorganizować tego wydarzenia w dokładną rocznicę otwarcia Muzeum.
Turyści, odwiedzający Opinogórę po raz pierwszy, często zadają pytania: jakie były początki Muzeum? Czyja to była inicjatywa, by w okresie postania nowego ustroju, socjalizmu, dyskutować o hr. Zygmuncie Krasińskim, wieszczu narodowym i trzecim romantyku polskim? Otóż o uhonorowanie poety najbardziej dopominali się lokalni działacze skupieni w Towarzystwie Miłośników Ziemi Ciechanowskiej. Do nich to właśnie w 1958 r. w liście otwartym na łamach pisma społeczno-kulturalnego „5 Rzek” zaapelował Teodor Leonard Młynarski, zwracając uwagę na konieczność zabezpieczenia nielicznych pamiątek po Krasińskich i podjęcie inicjatywy społecznej zbiórki pieniężnej ciechanowskiego społeczeństwa na rzecz odbudowy opinogórskiego Zamku. Pod naciskiem krajowej „kampanii prasowej” prowadzonej w latach 1958-1959 w „Nowej Kulturze”, „Orce” i lokalnie w „Trybunie Mazowieckiej” i „5 Rzekach” oraz inicjatywie mieszkańców Opinogóry, którzy inspirowani przez ciechanowskich społeczników – oprócz wspomnianego wyżej Młynarskiego, także przede wszystkim przez Roberta Bartołda – powołali komitet odbudowy Zameczku i zadeklarowali własną pracę oraz wkład finansowy.
W trzecim numerze „5 Rzek” możemy znaleźć relację red. Młynarskiego z uroczystości: „20 maja 1961 r. przed wieczorem w uroczystej ciszy, w której donośnie dźwięczały słowicze trele rozśpiewanego parku, nastąpił symboliczny akt otwarcia Muzeum Romantyzmu w Opinogórze. (…) Niekłamany zachwyt w sercach zwiedzających wzbudził przede wszystkim sam zamek, którego wnętrze zostało po mistrzowsku i z wielkim pietyzmem zrekonstruowane przez Przedsiębiorstwa Konserwacji Zabytków. Zwłaszcza w pierwszej starszej części zamku nieliczne kolekcjonerskie eksponaty stawały się jakby niewidoczne wobec piękna neogotyckich sklepień (…). Goście wchodzili po kręconych schodach na szczyt wieży, skąd podziwiali rozległy mazowiecki krajobraz, jak czynił to przed laty zakochany w Ciechanowskiej Ziemi Zygmunt Krasiński (…) ”.
Na pierwszej ekspozycji w pomieszczeniach ozdobionych misterną dekoracją sztukatorską, wyeksponowano nieliczne pamiątki po Zygmuncie Krasińskim oraz umieszczono gabloty z kolekcjami drobnych romantycznych bibelotów: pieczęci, biletów wizytowych, guzików, wachlarzy. Te nieszczęsne guziki wytykało później wielu zwiedzających gości spodziewających się zobaczyć co innego w dawnym domu wieszcza. Natchnęło to nawet bieżuńskiego poetę Stefana Gołębiowskiego do napisania wiersza, zaczynającego się od słów: „Kolekcja guzików w Muzeum Pytam dlaczego Romantyzmu”.
Autorem tej pierwszej, minimalistycznej ekspozycji był Adam Mauersberger, ówczesny Dyrektor Muzeum Adama Mickiewicza w Warszawie (obecnie Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza).
Wiosną 1962 r. zawitał w Opinogórze Janusz Królik, który po latach wspominał: „(…) zameczek był oazą na smutnej, zaniedbanej pustyni. W oficynie mieszkało dwanaście rodzin z całym dobytkiem w postaci świń, kur, perliczek i kaczek zamykanych w drewnianych komórkach. W piwnicach oficyny pracowała masarnia Gminnej Spółdzielni, a przed budynkiem zionął czeluścią głęboki dół po niemieckim schronie, który teraz służył za wysypisko śmieci. Oczywiście park nie był ogrodzony, a w stawach nie było wody, gdyż upusty wysadził w powietrze nieznany osobnik dysponujący granatami”.
W 1989 r. do zespołu muzealnego włączono odrestaurowany budynek Oficyny, który podczas II wojny światowej zamieszkany był przez Niemców zarządzających majątkiem zabranym hrabiemu Edwardowi Krasińskiemu, a po wojnie przez pracowników PGR-u. W przejętym budynku ulokowano na piętrze bibliotekę i biura muzeum, w piwnicy magazyny i pomieszczenia gospodarcze, na parterze salę koncertową, a pozostałe sale przeznaczono na wystawy czasowe. W dobudówce od południa urządzono pokoje gościnne, a na parterze mieszkanie służbowe.
Z czasem ekspozycja muzealna wzbogaciła się o nowe nabytki, w tym także napoleonika. Najcenniejszym nabytkiem była teka – portfel Napoleona, zakupiona do zbiorów muzealnych w 1985 r. Przybył też nowy obiekt w parku – pomnik Zygmunta Krasińskiego dłuta Mieczysława Weltera.
Ostatnie dwie dekady były okresem dynamicznych zmian, zwłaszcza w infrastrukturze, które były możliwe dzięki finansowemu wsparciu Samorządu Województwa Mazowieckiego i aktywnemu pozyskiwaniu środków unijnych. W zespole pałacowo-parkowym powstały nowe obiekty.
Najpierw wybudowano Dwór. Budynek oddano do użytku w 2008 r., a więc dokładnie 100 lat od wyłonienia zwycięskiego projektu prof. Józefa Gałęzowskiego w konkursie architektonicznym ogłoszonym przez wnuka poety Adma Krasińskiego. Obecnie znajduje się w nim ekspozycja prezentująca malarstwo XIX stulecia, a także pomieszczenia administracyjne i magazyny.
W nawiązaniu do dawnych zabudowań mieszczących się niegdyś w pobliżu opinogórskiej rezydencji Krasińskich, w latach 2011–2012 powstał „Folwark”, czyli zabudowania folwarczno-gospodarcze z zapleczem edukacyjnym. Wybudowano m.in. wozownię – obiekt znajdujący się w XIX-wiecznych majątkach, który dziś ogrywa rolę ekspozycyjno-edukacyjną. Mieści się w nim wystawa zabytkowych powozów. Jest tu także budynek dydaktyczny z dziedzińcem rekreacyjnym ze studnią, altaną i placem zabaw dla dzieci. Osobną część zabudowań folwarcznych stanowi zespół budynków ekspozycji przyrodniczej – woliery i zimowisko dla ptaków, w którym można podziwiać m.in. pawie, bażanty złociste czy papugę arę.
W latach 2008-2014 przeprowadzono odbudowę Oranżerii w zakresie odnoszącym się do jej historycznej funkcji (szklarnie), z przeznaczeniem zachodniego pawilonu na oranżerię i wschodniego pawilonu na pomieszczenia z funkcją wystawienniczą. Realizacja projektu z jednej strony umożliwiła prowadzenie ambitnej oferty kulturalnej – zarówno rozszerzenie zakresu oferty dotychczas realizowanej (działania wystawiennicze i organizacja koncertów) jak i wprowadzenie nowych ofert (organizacja spektakli teatralnych, odczytów, konferencji). W roku 2018 w części budynku stworzono ogród wertykalny i sale edukacyjne, gdzie prowadzone są dzięki pakietowi dedykowanych aplikacji zajęcia dla dzieci.
Zabytkowy park poddano rewaloryzacji, w wyniku czego powstało ponad 5 km ciągów pieszych, pojawiły się nowe nasadzenia, przeprowadzono prace związane z gospodarką drzewostanem. Zmodernizowano Domek Ogrodnika, w którym powstał punkt gastronomiczny „Gościniec Ogrodnika”, dokonano remontu elewacji Pałacyku Krasińskich oraz zabytkowych elementów małej architektury m.in. kamiennych mebli.
W latach 2018-2019 podjęto działania związane z konserwacją i modernizacją podziemi kościoła parafialnego w Opinogórze. W marmurze z Carrary wykuto pomnik nagrobny Zygmunta Krasińskiego wg zachowanego projektu z 1907 r. autorstwa Stanisława Romana Lewandowskiego. Ponadto spośród nagrobków o szczególnej wartości historycznej i artystycznej znajdujących się na opinogórskim cmentarzu 13 poddano konserwacji.
Dzięki opisanym działaniom Muzeum prowadzi szeroko zakrojoną działalność wystawienniczą i popularyzatorską, organizuje koncerty muzyki poważnej, spotkania poetyckie, sesje naukowe, lekcje muzealne, konkursy, wydaje katalogi i przewodniki. To także miejsce, w którym można skorzystać z oferty gastronomicznej, zajęć hipoterapii, nauki jazdy konnej czy bogatej oferty edukacyjnej.
Wspólnie z nami ten piękny okres obecności opinogórskiej instytucji na muzealnej mapie Polski uczcili znamienici goście, przyjaciele i sympatycy Muzeum, którym serdecznie dziękujemy za przybycie. Jubileusz to zawsze doskonały czas na podsumowanie działalności.
– Muzeum swoją działalnością udowadnia, że nie są mu obce starania o zapewnienie północnemu Mazowszu atrakcyjności turystyczno-kulturowej – mówił marszałek Adam Struzik. – To tutaj znajdziemy pamiątki związane z postacią Zygmunta Krasińskiego, jednego z największych romantyków. Muzeum skutecznie aplikuje o środki unijne, dzięki którym realizuje ważne i potrzebne przedsięwzięcia. Placówka może się teraz poszczycić mianem kulturalnej wizytówki północnego Mazowsza, godnie prezentującej bogactwo naszego dziedzictwa kulturowego.
Z okazji jubileuszu z rąk marszałka Adama Struzika Medal Pamiątkowy „Pro Masovia” otrzymali pracownicy Muzeum: Aldona Łyszkowska – kierownik Działu Naukowo-Wydawniczego, kustosz; Agnieszka Wichowska – kierownik Działu Biblioteka i Archiwum, kustosz; Leszek Nowaliński – kierownik Działu Sztuki, kustosz oraz ksiądz kanonik Jarosław Arbat – proboszcz parafii pw. św. Zygmunta w Opinogórze. Wyróżniono także dyplomami uznania najbardziej zasłużonych pracowników.
Uroczystość muzycznie uświetnił występ Zespołu Tańca Ludowego „Ostrołęka” oraz koncert słowno-muzyczny w wykonaniu tercetu wokalnego w składzie: Barbara Smolińska, Stanisław Bronowski, Adam Rosiński – uczniów I Liceum Ogólnokształcącego im. Z. Krasińskiego w Ciechanowie, a także wyjątkowy koncert na zabytkowym fortepianie ,,Żyrafa” w wykonaniu Justyny Kreft.
Roman F. Kochanowicz Dyrektor Muzeum Romantyzmu w Opinogórze
